Zes manieren om een levensverhaal te vertellen

Door Edwin Gitsels / Biografiebureau Dit is je leven  -  30/08/2019

Op 31 augustus 1997 verongelukte Diana Spencer, Prinses van Wales, in een Parijse tunnel. Zij werd door miljoenen mensen op handen gedragen. De film Diana (2013) met Naomi Watts in de titelrol is een van de vele films en documentaires uit die over haar gemaakt zijn. Al die films hebben een eigen invalshoek. Aan de hand van Lady Di als voorbeeld: zes manieren om een levensverhaal te vertellen.

Mijn vrouw Petra en ik zaten in de auto toen we het verbijsterende nieuws op de radio hoorden. Lady Di was een icoon, een Grote Naam in het rijtje Elvis, Marilyn Monroe, Madonna, Nelson Mandela. Een vrouw die beroemder was dan het hele Britse koningshuis bij elkaar. Ze was al jaren elke dag nieuws: ze was gescheiden van Prins Charles en had een verhouding met filmproducent Dodi Al-Fayed, die ook omkwam bij het ongeluk. Een ongeluk waarover gespeculeerd werd dat het geen ongeluk was, maar een aanslag, wat nooit is bewezen. Dat Diana op zo’n manier aan haar eind zou komen, opgejaagd door paparazzi, had niemand kunnen bedenken.

De speelfilm Diana uit 2013 met Naomi Watts in de titelrol is gebaseerd op het boek Diana: Her Last Love van Kate Snell en focust zich op de laatste twee jaar van haar leven, waarin zij verhoudingen had met hartchirurg Hasnat Kahn en filmproducent Dodi Al-Fayed.  De recensies waren overigens vernietigend, dus wees gewaarschuwd. Maar hier hebben we dus een voorbeeld van een levensverhaal in de vorm van een gedramatiseerde filmproductie.

PERSOONLIJKE ZOEKTOCHT

In 2017 was bij de NPO de vijfdelige serie Lady Di & Dionne te zien, waarin Dionne Stax op zoek ging naar de achtergronden van de grote invloed en betekenis van Diana. Dat is een biografie in de vorm van een persoonlijke zoektocht, waarbij het levensverhaal van de hoofdpersoon in een bredere maatschappelijke context wordt geplaatst.
De tweedelige documentaire  Diana, 20th Anniversary is een historische documentaire. Met gebruikmaking van archiefmateriaal en interviews met en getuigenissen van mensen die Diana kenden of zich beroepsmatig in haar verdiept hebben. De documentaire What really happened the night Diana died is een biografievorm waarbij door in te zoomen op één korte, belangrijke periode een beeld wordt geschetst van het hele levensverhaal en de impact van Lady Di. Pars pro toto.

HAAR EIGEN WOORDEN

Filmmaker Tom Jennings schetst in Diana: In her words, haar verhaal met gebruikmaking van louter quotes van Diana zelf, deels uit nooit eerder uitgebracht audio archiefmateriaal. Ze vertelt over haar relatie met Prins Charles, de koninklijke familie en de meedogenloze pers. In haar eigen woorden dus, een sterke vorm voor een biografische documentaire, want niemand twijfelt eraan of wat de hoofdpersoon zelf vertelt de waarheid is. Diana uit onder meer de onheilspellende woorden: ‘Ik voel me als een lam dat naar de slachtbank wordt geleid…’

WILLIAM EN HARRY

Het meest spraakmakende programma over Diana tot nu toe gemaakt is de documentaire Diana, Our Mother: Her Life and Legacy. Wat er zo bijzonder aan is, blijkt al uit de titel: Diana’s zoons William en Harry worden er uitgebreid in geïnterviewd. Het is de eerste en de laatste keer dat ze zoiets doen, hebben ze gezegd, en ze zijn behoorlijk openhartig. De documentaire is wat hen betreft bedoeld als eerbetoon aan hun moeder. Zij waren op die fatale dag in 1997 15 en 12 jaar oud. Het laatste contact met hun moeder was telefonisch geweest, en zoals dat gaat met tienerjongens waren ze kortaf omdat je op die leeftijd dringender dingen te doen hebt dan met je moeder bellen. Daar hebben ze tot op de dag van vandaag spijt van.

PSYCHISCHE PROBLEMEN

Een andere reden dat William heeft meegewerkt, is dat hij zijn twee kinderen George (4) en Charlotte (2) wil laten zien en beseffen dat ze nog een andere oma hebben dan die ene die nu nog leeft. Op deze manier wilde hij ze een natuurgetrouw document nalaten waarmee zij de rest van hun leven kunnen terugkijken naar wie hun oma was en wat zij betekende voor hun eigen vader en voor de rest van de wereld.

Harry onthulde een paar maanden voor de opnames van deze docu dat hij pas de laatste jaren psychiatrische hulp heeft gezocht om het verdriet over en de gevolgen van zijn moeders dood te kunnen verwerken. Hij leed lang aan depressies ten gevolge van dat hij de pijn van het verlies probeerde te negeren. Slechts twee keer is hij in staat geweest om te huilen. ‘Er is dus nog een hoop verdriet dat er uit moet,’ zei hij. Ook in deze documentaire geeft hij daar uiting aan, waarmee hij een hart onder de riem van Britse mannen steekt die ook worstelen met psychische problemen maar daar niet voor uit durven te komen. In Engeland en Wales is zelfmoord de belangrijkste doodsoorzaak voor mannen tussen de 20 en 49 jaar.

EEN GOUDEN  HERINNERING

Opvallend is dat Diana naar voren komt als ‘een deugniet’, zoals sommige media het braaf verwoorden; ik spreek liever over ‘een keetwijf’. Harry vertelt dat hij zich vooral haar lach herinnert. Eén van haar motto’s was: ‘Je kunt zo ondeugend zijn als je wilt, maar zorg dat ze je niet betrappen.’

Een geweldige grap van zijn moeder waarover William vertelt is dat zij de drie vrouwen van wie hij posters aan de muur had hangen, Cindy Crawford, Christy Turlington en Naomi Campbell, in huis had gehaald toen hij naar school was. Denk je in wat het is voor een jongen van 13 als die drie supermodellen ineens in je huis staan. Leuk? Ja, maar ook heel gênant! William werd knalrood en wist zich geen houding te geven. Maar het is achteraf een gouden herinnering: dat je moeder zoveel moeite doet om jou te verrassen.

WELK VERSCHIL

‘Ze was onze mam,’ zegt Harry. ‘Ze is nog steeds onze mam. De beste mam ter wereld. Ze smoorde ons met haar liefde. Er gaat geen dag voorbij dat William en ik niet wensten dat ze er nog was, geen dag dat we ons niet afvragen welke publieke rol ze nu gespeeld zou hebben, welk verschil ze gemaakt zou hebben.’

Er zijn tal van manieren om een levensverhaal te vertellen, in boeken, in films, in documentaires. Vier eigenschappen echter zijn, ongeacht de vorm,  in mijn ogen essentieel: smaakvol, integer, creatief en waarheidsgetrouw.