De belangrijkste les die levensverhalen ons leren

Door Edwin Gitsels / Biografiebureau Dit is je leven - 18/05/18

Als ik iets leer van de levensverhalen die ik opteken is het wel dat het essentieel is om te luisteren naar je diepste verlangens. Onder het mom van ‘dat is voor mij niet weggelegd’ stoppen we onze dromen soms jarenlang weg. Met de bezwering ‘het gaat toch best goed zo’ negeren we dat stemmetje dat maar blijft zeggen dat er meer is. Totdat het mis gaat en de drang naar een ander leven zich op een pijnlijker manier laat gelden. Dat is misschien wel de belangrijkste les die levensverhalen ons leren…

Lissa Rankin, Amerikaans arts en auteur van de klassiekers Meer Brein, Minder Medicijn en De Helende Werking van je Geest, schrijft in haar blog : ‘De Westerse geneeskunde is niet opgezet als een systeem voor gezondheidszorg maar als een systeem voor ziektemanagement.’ Ze zegt dat haar collega’s en zij worden opgeleid tot uitzonderlijk kundige experts, maar hen wordt niet geleerd hoe ze patiënten met een ernstige chronische ziekte kunnen helpen om betekenis uit hun ziekte te halen. Het kan zijn dat ons lichaam signalen afgeeft dat we niet in lijn leven met onze innerlijke waarden. Wat Rankin ‘de waarheid van de ziel’ noemt. Misschien ondermijnt stress ons immuunsysteem. Mogelijk zijn we ons onvoldoende bewust van de natuurlijke, zelfgenezende mechanismen van ons lichaam. Of belemmeren we onbewust onze spirituele, psychologische of morele groei. Dat zijn allemaal factoren die kunnen bijdragen aan ziek worden.

HET ZELFGENEZENDE VERMOGEN VAN ONS LICHAAM

De medische wereld kijkt naar je lichaam als een systeem en als er iets stuk is, wordt dat zo goed mogelijk gerepareerd. Bij de reparatie van ernstige aandoeningen ontstaat er nogal eens bijkomende schade, zowel fysiek als mentaal. Er is inmiddels volop wetenschappelijk bewijs dat bijvoorbeeld meditatie het genezingsproces bevordert. Dat angst en stress over de ernst en de gevolgen van de ziekte bijdragen aan verergering van diezelfde gevolgen. Dat begint al bij de communicatie vanuit de medische wereld over wat er precies aan de hand is en hoe het plan van aanpak gaat zijn. Als er onduidelijke of tegenstrijdige signalen aan de patiënt worden afgegeven vermeerdert dat de angst en de stress, en dat ondermijnt het immuunsysteem en het zelfgenezende vermogen van ons lichaam.

Toen ik net begonnen was met mijn biografiebureau Dit is je leven was ik te gast bij Beau van Erven Dorens in RTL Summer Night om erover te vertellen. Ik zat daar samen met Annemieke Raatsie omdat ik een documentaire over haar maak. Annemieke kreeg in 2000 te horen dat ze nog twee jaar te leven had. Dat is nu 18 jaar geleden en ze is nog steeds springlevend. In 2006 is ze moeder geworden van een zoon, Nathan, en ze werkt als opnameleider bij onder andere Nieuwsuur. Ze heeft meer dan 40 operaties ondergaan, mist een long en een stuk van haar lever, maar ze gaat maar door. Een ijzersterke vrouw met een hart zo groot als Ibiza.

UITZONDERLIJKE POSITIVEIT EN LEVENSLUST

Een paar keer per jaar wordt ze gescand om te kijken hoe de stand van zaken is. Dat is vanzelfsprekend altijd weer stressvol en spannend, en in februari 2017 waren haar markers flink gestegen. Paniek in de tent. Op Facebook postte ze: ‘Wat er ook gebeurt, ik moet en zal de bar mitswa van Nathan meemaken in 2019.’ Ik dacht: dat is een film. Ik heb haar een brief gestuurd en gevraagd of ik haar met de camera mocht volgen tot en met die bar mitswa. Dat mocht. Gelukkig bleek alles snel weer onder controle en momenteel gaat het goed met haar. Ze viert het leven uitbundig en is een en al dankbaarheid.

Ik zei in de uitzending tegen Beau dat het universele thema van mijn documentaire is: heeft een positieve levenshouding invloed op onze gezondheid en op onze genezingsprocessen? Heeft de uitzonderlijke positiviteit en levenslust van Annemieke invloed op het verloop van haar ziekte? Ik had Lissa Rankin gelezen en ik geloof oprecht dat je lichaam en geest niet kunt scheiden en dat een oprecht geloof in genezing kan helpen om te genezen. Beau reageerde daar fel op en zei dat dat een gevaarlijke uitspraak is. Omdat je volgens hem daarmee zegt dat als iemand bijvoorbeeld aan kanker overlijdt, hij of zij niet voldoende positief is geweest, dus de dodelijke afloop aan zichzelf te wijten heeft. Maar dat is niet wat ik beweer. Ik beweer überhaupt niets, ik neem geen standpunt in dat ik vervolgens wil bewijzen, nee, ik onderzoek.

DROMEN EN ZINGEVING

Als er iemand is die onwaarschijnlijk sterk en positief was, was het wel Menno Buch die ik in zijn laatste fase intensief heb meegemaakt. Dat hij in juli 2014 toch aan de gevolgen van kanker overleed is niet omdat hij niet positief genoeg was, zo zit het blijkbaar niet in elkaar. Het is geen één op één relatie, het is geen afweging van zoveel gram positiviteit tegen zoveel gram woekerende cellen. Het ligt veel gecompliceerder dan dat.

De biografie van Menno Buch verscheen in 2015

Maar waar ik heilig in geloof is dat als we ons leven leiden in lijn met onze innerlijke behoeftes, waarden, dromen en zingeving, als we sterke banden hebben met vrienden en familie, als we veelvuldig in flow leven en genieten van ons werk of onze activiteiten, als we in balans zijn, als we leren en groeien, we minder kans hebben om ziek te worden. En als we toch ziek worden, grotere kans hebben om te genezen. Ernstige, chronische stress en angst zijn grotere bedreigingen voor onze gezondheid dan ongezond eten of te weinig bewegen.

JE ESSENTIËLE EN JE SOCIALE ZELF

Martha Beck schrijft in haar prachtige boek Finding Your Own North Star dat we een essentieel zelf en een sociaal zelf hebben. Je essentiële zelf leidt de weg naar vervulling en geluk, dat is wie je werkelijk bent. Je sociale zelf heb je geconstrueerd door je opvoeding en je omgeving, dat is wie je denkt dat je voor anderen moet zijn. Als je hem (of haar) teveel negeert, vindt je essentiële zelf altijd manieren om aandacht te vragen. Om te zorgen dat je naar hem luistert. Vermoeidheid is bijvoorbeeld een veel voorkomend signaal. Verslavingen, onrust, depressie, burnout, allemaal uitingen van een verwaarloosd essentieel zelf.

Lieke, een vrouw van 79 wiens levensverhaal ik aan het schrijven ben, vertelde mij dat zij toen ze eind 40 was er slecht aan toe was. Ze was 15 kilo te zwaar, ze had een administratieve baan die ze haatte en haar drie kinderen waren het huis uit. Ze was voortdurend moe en de relatie met haar man stond op een bedenkelijk laag pitje. Op een dag werd ze door een vriendin meegetroond naar een avondcursus Kunstgeschiedenis. Zoals ze zelf zegt: ‘Het was alsof ik de zevende hemel betrad.’

Ze nam ontslag, ging full time studeren en is gaan schilderen. Iets waarvan ze altijd had gedacht dat dat ‘voor mij niet weggelegd was’. Ze viel 12 kilo af, herkreeg haar energie, scheidde van haar man die dat ‘gefröbel met verf’ maar niks vond en woest was dat ze ontslag had genomen, want ‘waar gaan we nu van op wintersport?’, en begon een nieuw leven. ‘Ik was gered,’ zo omschrijft ze het. Ze had haar essentiële zelf hervonden, haar eigen North Star.

‘MIJN COACH WAS MIJN LICHAAM’

Vijf jaar later trouwde ze voor de tweede keer, met een beeldhouwer. Breed hebben ze het nooit gehad, maar ze inspireerden elkaar en genoten van hun kleine huisje op het Brabantse platteland. Haar tweede man overleed vier jaar geleden. Ze mist hem enorm, maar ze is gelukkig en intens tevreden met wat het leven haar heeft gebracht. ‘Ik scoorde drie keer in de eerste helft: mijn kinderen. Maar in de tweede helft zat ik pas echt in de wedstrijd,’ lacht ze.
Wie was je coach en wat heeft hij in de rust tegen je gezegd, vroeg ik. ‘Mijn coach was mijn lichaam,’ zei ze, ‘dat zei: ik ben moe, ik ben te dik, ik heb overal pijntjes. Waarom is dat? Waarom doe je me dit aan? Hoezo heb je het zover laten komen? Toen heb ik het roer omgegooid en ben ik naar mezelf gaan luisteren. Wat ik toen hoorde, was niet nieuw, maar ik had het weggestopt omdat ik had bedacht dat mijn gezin mijn oude ik nodig had. Achteraf denk ik dat ze meer aan me hadden gehad als ik veel eerder was gaan schilderen.’

Een wijze les, en de belangrijkste les die je leert van levensverhalen: de mensen die ik interview hebben nooit spijt van wat ze wel gedaan hebben, maar wel van wat ze niet gedaan hebben.