Waaróm een biografie (laten) schrijven?

Door Edwin Gitsels / Biografiebureau Dit is je leven

Eén van de succesvolste boeken voor ondernemers ooit is Start with why (2011) van Simon Sinek. Hij legt uit dat het er niet om gaat wát je doet, maar waaróm je het doet. Vandaar het succes van bijvoorbeeld Apple, The Body Shop, Omroep MAX en Tesla: er zit (of zat, zeker in het begin) een krachtige motivatie achter. Voor een onderneming als het vastleggen van je levensverhaal geldt hetzelfde. Begin met de vraag: waaróm zou je je biografie (laten) schrijven? 

In mijn werk als biograaf van ‘gewone’ mensen heb ik vele antwoorden gehoord op de vraag ‘waarom een biografie?’ Een paar voorbeelden:

• “Ik heb dozen en harde schijven vol met foto’s, filmpjes, brieven, agenda’s, enzovoort, en ik wil er eindelijk iets moois mee doen.”
• “Ik sta voor een belangrijke, misschien wel levensveranderende beslissing.”
• “Helaas heb ik te horen gekregen dat mijn tijd op deze aardbol nog maar beperkt is. Nu heb ik de behoefte om iets na te laten.”
• “Nu mijn zoons mijn bedrijf over gaan nemen en ik het rustiger aan ga doen, is het tijd om die achtbaan die ik achter de rug heb eens op papier te gaan zetten.”
• “Mijn (klein)kinderen lopen tegen dezelfde zaken aan als ikzelf vroeger, en ik wil ze graag mijn levenslessen doorgeven.”
  

  Foto: Felipe Furtado

• “Ik heb schriften en dagboeken vol anekdotes en verhalen en ik heb het gevoel dat ik er iets mee moet.”
• “Mijn persoonlijke geschiedenis kan helpen om mezelf en anderen meer succes en inzicht te brengen, maar ik zoek een manier waarop.”
• “Mijn hoofd voelt als een zolder vol spullen die ik heel graag eens lekker wil opruimen, maar ik weet niet waar ik moet beginnen.”
• “Ik heb een zware periode overwonnen en wil aan lotgenoten mijn verhaal vertellen zodat ze daar wellicht iets aan kunnen hebben.”

ONGENEESLIJKE ZIEKTE

Maar de meest voorkomende reden is toch wel de behoefte om in de laatste fase van het leven betekenis te geven aan het bestaan. Door het op te schrijven en in een mooi gebonden boek na te laten aan kinderen en – vooral – kleinkinderen.
Marja bijvoorbeeld, een 76-jarige vrouw die getroffen werd door een ongeneeslijke ziekte. De doktoren schatten in dat ze nog 1 tot 2 jaar te leven had. Ze nam contact met mij op en toen ik bij haar aan de thee met kaneelbeschuitjes zat, vertelde ze: ‘Ik heb zes kleinkinderen, de oudste is nu acht jaar. Ik zal dus nooit een volwassen gesprek met ze kunnen voeren. Maar ik wil ze wel vertellen wat ik heb meegemaakt, waarom ik de keuzes heb gemaakt die ik heb gemaakt, en wat ik ervan geleerd heb. Kortom: ze vertellen wie hun oma was.’

Foto: Paolo Bendandi

Dus koos ze ervoor om alles in een boek te zetten. Ze vertelde mij in zeven lange, onvergetelijke gesprekken over haar leven, haar drie huwelijken, haar carrière in de zorg en de prachtige reizen die ze gemaakt heeft. Over alle ontroerende, hilarische, pijnlijke en hartverwarmende belevenissen met haar drie kinderen, de ouders van haar doelgroep dus. Ik schreef het allemaal op en samen zochten we de mooiste foto’s uit haar kist vol fotoalbums erbij uit.

VAGE HERINNERINGEN

Toen ik de doos met boeken kwam brengen kreeg Marja tranen in haar ogen. Ze sloeg het open en las hardop haar eigen opdracht voorin het boek voor:
‘Ik heb dit boek gemaakt om terug te kijken op mijn leven en ben tot de conclusie gekomen dat ik een prachtig leven heb gehad. Ik heb het geschreven voor jullie, mijn lieve kleinkinderen. In de hoop dat op een dag, als je misschien geslaagd bent voor je eindexamen of besloten hebt te gaan trouwen of in verwachting bent van je eerste, je het nog eens openslaat. En dat je, hoewel je te jong was om meer dan een paar vage herinneringen aan je oma te hebben, toch weet wie ze was, de moeder van jouw moeder of vader.’

EEN BEETJE ONSTERFELIJK

Foto: Lenin Estrada

50 jaar geleden was de gemiddelde leeftijd waarop vrouwen in Nederland voor het eerst moeder werden 24 jaar. Nu is dat bijna 30 jaar. Dat betekent dat de leeftijd waarop vaders en moeders opa of oma worden ook flink is gestegen. En hoewel we gemiddeld steeds ouder worden, is er een grote groep die net als Marja hun kleinkinderen maar een beperkt aantal jaren mee mag maken. Voor hen is het een geruststellende gedachte dat ze een portret van zichzelf in de vorm van een mooi vormgegeven, rijk geïllustreerd levensverhaal kunnen nalaten. Zodat ze zichzelf een beetje onsterfelijk kunnen maken. Een mooier antwoord op ‘waarom een biografie (laten) schrijven?’ is bijna niet denkbaar.

Ik sluit af met de woorden waarmee  Marja haar boek afsloot: ‘Mijn vader zei ooit: “Zorg dat je goede herinneringen hebt, want er kan een tijd komen dat je ze nodig hebt.” Die tijd is nu aangebroken.’