Waarom aantekeningen en notities maken je leven verrijkt

Ddoor Edwin Gitsels / Biografiebureau Dit is je leven - 07/06/21

Een van de grootste genieën uit de menselijke geschiedenis, Leonardo da Vinci, droeg altijd en overal een notitieblok bij zich. In totaal vulde hij in zijn leven een kleine 30.000 bladzijden. Als deze homo universalis, dit superbrein daar zoveel baat bij had, is het wellicht verstandig om zijn voorbeeld te volgen. Leonardo kende het geheim waarom aantekeningen en notities maken je leven enorm verrijkt. Bijkomend voordeel: mocht je ooit je levensverhaal willen vastleggen, dan ligt de research al min of meer klaar!

Als ik een kantoorboekhandel binnenloop zie ik vaak zo’n draaizuil staan met notitieboekjes van merken als Moleskine en Paperblanks. Dan kan ik alleen door mijn complete voorraad zelfbeheersing aan te spreken voorkomen dat ik ze allemaal opkoop. Mijn betere helft Petra wijst mij er dan fijntjes op dat ik thuis nog een stuk of 10, 15 maagdelijke aantekenboekjes heb liggen. Zo hebben we allemaal onze eigenaardigheden; Petra heeft meer tassen dan Imelda Marcus schoenen. (Dit is een hyperbool, lieve lezers.) Zwetend en trillend verlaat ik de zaak.

Vanwaar die zwakheid? Ik heb erover nagedacht en het gaat verder dan mijn bewondering voor de schoonheid van de boekjes zelf. Een leeg notitieboekje is voor mij zoiets als drie lege weken in mijn agenda omdat het vakantie is zonder iets te hebben geboekt.  Een combinatie van vrijheid en opwinding over waar die leegte mee gevuld gaat worden. Momenteel gebruik ik een gelinieerd boekje met A5 formaat. Op de linnen, stijlvol grijze hardcover staat ‘Dream big, never quit’. Crèmekleurig papier, met een wit lintje als bladwijzer. € 3,99 bij de Action. Ongelofelijk. Ik heb inmiddels 130 pagina’s volgekalkt met aantekeningen voor blogs, biografieën, levenskunst, mooie quotes en alles waar ik me verder mee bezig houd.

VERBIJSTEREND TESTAMENT

Notitieblok van Leonardo Da Vinci

De grootmeester van het notitieboek is Leonardo Da Vinci. Zijn aantekenboeken zijn met recht ‘het meest verbijsterende testament’ genoemd ‘van de macht van de menselijke observatie en verbeeldingskracht, die ooit op papier is gezet’. Aldus Walter Isaacson in zijn magistrale biografie van Da Vinci.
‘De nog bestaande 7200 bladzijden vertegenwoordigen ongeveer een kwart van wat Leonardo in werkelijkheid heeft geschreven. […] Leonardo’s aantekenboeken zijn niets anders dan een verbazingwekkende meevaller, een vastgelegd verslag van toegepaste creativiteit.’

Omdat papier duur was in de 15^e eeuw krabbelde Leonardo elk hoekje van zijn aantekenboeken vol. Als hij op de laatste pagina was beland, begon hij weer vooraan. Dan schreef, krabbelde, schetste en tekende hij verder op de nog lege kantlijnen of maagdelijk gebleven stukjes. Tel daarbij op dat hij een genie was op de meest uiteenlopende gebieden, van muziek tot toneel, van anatomie tot mechanica, van schilderkunst tot aerodynamica, van beeldhouwen tot waterhuishouding, van kosmologie tot ornithologie. En je kunt je voorstellen dat zijn aantekenboeken een duizelingwekkende kaleidoscoop aan inzichten en ideeën bieden die te samen een ongekende ode aan de ‘schoonheid van een universele geest’ (Isaacson’s woorden) zijn.

Da Vinci begon aanvankelijk met deze aantekenboeken om scènes vast te leggen die de menselijke emoties tonen. Hij schreef: ‘Als je door de stad loopt, observeer, noteer en denk dan na over de omstandigheden en het gedrag van mensen als ze ruziën, of lachen, of aan het vechten gaan.’ Dat is de kern van zijn grootsheid: hij kon observeren als geen ander, hij keek niet alleen, hij zag en doorzag. Hij ontleedde menselijke lichamen om te begrijpen hoe spieren werken en van binnenuit een beweging te kunnen schilderen of beeldhouwen. Daarom wist hij ook de subtielste glimlach uit de kunstgeschiedenis op een schilderij vast te leggen.

ALSOF JE MET JEZELF BRAINSTORMT

Notities vormen de kantlijn van het leven

Ernst Jan Pfauth van De Correspondent schreef: ‘Door je leven [in notitieboekjes] vast te leggen leer je jezelf beter kennen, je werk beter te doen en je mooiste gedachten te bewaren.’ De Amerikaanse schrijver Steven Johnson noteert al zijn invallen en gedachten in één groot Google document en leest ze regelmatig terug. ‘Het is alsof je met jezelf brainstormt,’ zegt hij daarover. ‘Je ziet je vroegere zelf een idee aftasten dat inmiddels volstrekt logisch is. Of, nog beter, je wordt herinnerd aan een idee dat opeens relevant blijkt voor een nieuw project.’

Ik herken dat. Wat het voor mij ook is, is een backup van mijn kortetermijngeheugen. Je kunt nu eenmaal niet alles onthouden, maar door het op te schrijven voorkom je dat waardevolle ideeën gedachten in rook opgaan als half vergeten droomflarden die definitief oplossen in de stoom van de hete ochtenddouche.
Als je vervolgens ook nog een systeem hanteert om je notities te rubriceren en terug te kunnen vinden, heb je een goudmijn aan multi-toepasbare informatie. Boeken – mits ze niet van de bibliotheek zijn –  lees ik altijd met een potlood in de hand; ik zet strepen en uitroeptekens in de kantlijn en Q’s bij quotes die ik waardevol vind of die me raken. Als ik het boek uit heb en ik lees opnieuw alle stukken die ik heb voorzien van aantekeningen doemt er een soort samenvatting uit op van wat voor mij belangrijk is. De passages die mij bij de tweede lezing opnieuw treffen schrijf ik op. Met de hand, want door de fysieke handeling van het schrijven beklijft de inhoud meer dan wanneer ik het intik op mijn laptop.

Mijn notitieboekjes geef ik paginanummers. Vervolgens tik ik een inhoudsopgave waarbij ik thema’s en onderwerpen van de notities benoem. Zo staat alle door mij opgedane boekenwijsheid in één groot Word-document waar ik door gebruik van steekwoorden snel dingen in terug kan vinden.

GEEF KLEUR AAN JE NOTITIES

Gekleurde notities onthoud je beter

Maar ik blijf zoeken naar verdere perfectionering. Vandaag ontdekte ik een tip van een oud analist van de Amerikaanse luchtmacht, Chris Smith: slimmer noteren door kleurgebruik. Een notitietruc die hij leerde bij de US Air Force om foutloos, praktisch en neurologisch verantwoord aantekeningen te maken. Hij gebruikt vier kleuren: zwart voor algemeen, blauw voor notities en reacties van klanten, rood voor acties of taken voor zijn team en groen voor actie of taken die bij klanten liggen. Mindmapping- en notitie-expert Michael Tipper zegt daarover: ‘Monotone tekst maakt het lastig om dingen terug te vinden. Voeg een vleugje kleur toe… en plotseling komen de notities tot leven. Ze zijn uniek, herkenbaar, beter te onthouden en interessanter. Dat betekent dat ze beter in je brein blijven kleven. En dat ze op een later moment een stuk makkelijker terug te vinden zijn.’

Ik weet nog niet welke notitie-categorie ik welke kleur ga geven, maar ik heb sterk het gevoel dat ik hier veel baat bij ga hebben.

Uiteraard zijn er voor de digitalen en papierlozen onder ons volop schitterende apps voor het maken van notities en het bewaren van alles wat je tegenkomt op internet, zoals Google Keep, Evernote en SimpleNote. Ik gebruik To Do, maar de tastbare papieren variant blijft voor mij onmisbaar. Ik heb een map vol met uit kranten en tijdschriften geknipte recensies van boeken, cd’s en films die vijf sterren kregen. Nog geen idee wat ik daarmee kan of wil, maar het voelt als een schatkistje. In mijn bureau en in een archiefkast heb ik grote stapels notitieboeken en – boekjes, volgeschreven schriftjes, dagboeken en agenda’s. Als die allemaal als digitale documenten in the cloud zouden zweven zou ik er niet half zo gelukkig van worden.

VERTROUW NIET OP JE GEHEUGEN

Nog een tip tot slot. Mocht je ook aan de slag gaan met (meer) notities maken, vergeet dan niet om ook op te schrijven als je ergens een leuke quote voor op verjaardags- of andere felicitatiekaarten ziet. Dat maakt het zoveel persoonlijker dan een paar voorgedrukte regels van Hallmark. Of als je een idee voor een cadeau hebt: schrijf het op! Als je wacht tot de kalender je vertelt dat er iemand iets te vieren heeft en je dan nog een cadeau moet verzinnen, ben je dat allang weer vergeten. Vertrouw niet op je geheugen, het is één grote gatenkaas. Schrijf op, schrijf op, schrijf op!
Zijn je ouders bijvoorbeeld 50 jaar getrouwd komende november? Schrijf dan op: biografie laten maken! En zet een reminder in je agenda een paar maanden daarvoor: Edwin Gitsels van Dit is je leven bellen. Dat is jouw Da Vinci code voor een onvergetelijk, levensveranderend cadeau!