Waarom je ‘moeten’ uit je leven moet schrappen

Door Edwin Gitsels / Biografiebureau Dit is je leven - 19/04/18

Er komen steeds meer onderzoeken naar buiten waaruit blijkt dat we teveel op ons bord hebben en tegen onze grenzen aan het aanlopen zijn. Burnout is zo ongeveer volksziekte nummer 1 geworden. Zeventien jaar geleden heb ik aan den lijve ondervonden: moeten maakt ziek. Ik deel daarom mijn ervaring. Omdat ik wil laten zien – hoe tegenstrijdig het ook klinkt – waarom je ‘moeten’ zoveel mogelijk uit je leven moet schrappen. 

Als mijn lieftallige echtgenote zegt: ‘Ik moet nog boodschappen doen’ of ‘Ik moet morgen werken’, reageer ik sinds jaar en dag onmiddellijk met: ‘Moeten? Moeten? Niks moet, alles mag.’ Ergens in de loop van de tijd is ‘Niks moet, alles mag’ komen te vervallen en zeg ik alleen nog maar ‘Moeten? Moeten?’ Die twee woorden maken overigens geen onderdeel uit van het gesprek, ze worden door ons beiden verder volkomen genegeerd. Het is gewoon geluid. Ik vraag bijvoorbeeld  ‘Hoe laat moet (!!!) je dan op je werk zijn?’ Het is niet eens mijn bewuste keuze om ‘Moeten? Moeten?’ te zeggen, het rolt er automatisch uit. Zoals wanneer je ‘Who you gonna call?’ hoort, zonder dat je er iets aan kan doen ‘Ghostbusters!’ roept. Het lijkt dus zinloos, onbelangrijk, misschien zelfs irritant.

MOETEN MAAKT ZIEK

Maar het is extreem waardevol! Omdat het de bevestiging is van een Belangrijke Levensles die ik daadwerkelijk heb geïntegreerd in mijn manier van leven. Die zonder dat ik erbij na hoef te denken onderdeel van mijn systeem, van mijn gedrag is geworden. De Belangrijke Levensles was: ‘Moeten maakt ziek.’ Het Nieuwe Gedrag is: ‘Wees alert op elk signaal dat teveel Moeten weer in je leven sluipt.’

Het is geen nieuws dat veel van ons automatisch gedrag, van onze gedachten en hoe we op gebeurtenissen reageren wordt bepaald door onze opvoeding en door alle invloeden waaraan we in onze jeugd hebben blootgestaan. Het heeft lang geduurd voordat ik het met terugwerkende kracht echt heb beseft – ik wist niet beter -, maar mijn ouders waren altijd aan het werk. Al-tijd. En dan bedoel ik werk in de brede zin van het woord: niet alleen betaalde arbeid, maar ook klussen, huishouden, administratie, kortom: nuttig bezig zijn.

Als mijn vader uit zijn werk kwam rond 6 uur, half 7, gingen we eten, en vervolgens ging hij een uurtje liggen pitten op de bank. Standaard om 8 uur maakte ik hem wakker met koffie (die ik zette) en dan ging hij aan de slag met zijn nooit-eindigende (overigens van extreem vakmanschap getuigende) kluswerkzaamheden aan ons huis.
Ook mijn moeder ging na de afwas even slapen, in de slaapkamer. Ook haar bracht ik om 8 uur koffie en ook zij ging dan aan het werk. Huishoudelijk werk, strijken bijvoorbeeld, of achter de naaimachine, of ze ging nog een paar uurtjes driftig op bandjes ingesproken verslagen van doktoren uit zitten typen: ze was in die tijd medisch dictafoniste en nam haar werk regelmatig mee naar huis.

Met mijn ouders op mijn diploma-uitreiking in 1985

EEN BIJNA BURNOUT

Mijn ouders met een boek op de bank? Of lekker op een luie stoel in de achtertuin in de zon? In die jaren waren het mij onbekende beelden. Hun arbeidsethos grensde aan manie.

Het is dan ook niet verrassend dat ik in mijn eindexamenjaar een compleet studieschema had opgesteld dat al ver voordat mijn klasgenoten de boeken indoken begon. Dat ik vervolgens met twee negens, drie achten en twee zevens op mijn cijferlijst slaagde.

Evenmin is het raar dat ik eind 2003, op m’n 42^e, een bijna-burnout kreeg. Ik had net weer een serie afleveringen van Wintertijd af, met werkweken van minstens 50 uur, en zou in het nieuwe jaar met presentatrice Nance een serie programma’s over het songfestival gaan maken. Maar ik was al bijna een jaar lang alleen maar moe, moe, moe. Ik stond al moe op. Het emmertje was vol en ik heb me ziek gemeld. De steun die ik toen vanuit mijn toenmalige werkgever IDTV kreeg was overigens geweldig, grote bossen bloemen, doe rustig aan, neem je tijd, etc.

Ik ben uiteindelijk een half jaar uit de running geweest en heb door gesprekken en door veel over de materie te lezen ingezien dat ik simpelweg nooit had geleerd me te ontspannen. Ik moest altijd van alles van mezelf, en alles wat ik deed moest nut hebben. Ook naast mijn werk. Moeten, moeten.

Ik weet niet meer waar ik het gelezen heb, maar één advies trof me recht in mijn hart: ban moeten uit je leven. Natuurlijk kan dat niet 100%, je moet bijvoorbeeld soms naar de wc, je moet je tanden poetsen, je moet belastingaangifte doen, etc. Maar er is zoveel dat we van onszelf moeten dat nergens voor nodig is. En als je daar alert op bent, kritisch op bent, dan kan er waarschijnlijk heel veel zó van je mentale (en van je digitale!) to-do lijst geschrapt worden.

NIETS MOET, ALLES MAG

Sindsdien gaat er bij mij een alarmbelletje af als ik het woordje ‘moeten’ hoor. Dat gaat vanzelf, daar hoef ik niets meer voor te doen. Door eens een keertje flink op je bek te gaan leer je die les wel.

Ik werk nog steeds 50 uur per week gemiddeld, maar door er anders naar te kijken is het geen moeten meer, maar willen. Ervan genieten. En durven kiezen voor activiteiten waar je blij van wordt, die je in flow brengen, waar je hart ligt. Dat vergt soms moed en het maakt je kwetsbaar. Maar het ogenschijnlijk ondoordringbare pantser van moeten, van presteren, van wel-eens-even-laten-zien-wat-je-allemaal-voor-elkaar-krijgt maakt je niet alleen net zo kwetsbaar, het maakt je ziek.

De eerste keer dat ik mijn vader eindelijk in een stoel zag zitten, zomaar midden op de dag, stil voor zich uit starend, was toen hij – pas 68 jaar oud – te horen had gekregen dat hij ongeneeslijk ziek was. Drie maanden later was hij dood. Eindelijk rust. Had hij maar wat vaker gedaan wat ik op een zomerse dag als vandaag wel een paar uurtjes ga doen: lekker in de zon zitten, ontspannen genieten.

Ik wil hiermee beslist niet zeggen dat actief zijn niet goed zou zijn, juist wel! Het gaat om de balans. Mijn burnoutje in 2003/2004 werd niet veroorzaakt doordat ik te hard werkte of doordat ik niet deed waar mijn hart lag: Wintertijd was – en is –  geweldig om te maken. Het lag aan mijn onvermogen me voldoende te ontspannen. Al doe je nog zulk leuk werk, al puilt je agenda uit van inspirerende bezigheden, afspraken en activiteiten: je moet ook.. eh… ik bedoel: de ruimte nemen om te spelen en ontspannen is ook belangrijk.

Moeten? Moeten? Niets moet, alles mag.

DOWNLOAD NU HET GRATIS E-BOOK ‘SCHRIJF JE LEVENSVERHAAL IN 8 STAPPEN’.  MOET JE LEZEN!! 😉